Vesilecilik (İkinci Kitap)

Vesilecilik, İslam dünyasında ve Avrupa’da yüzyıllarca entelektüel gündemi belirlemiş bir teori. Avrupa’da Orta Çağ’dan modern döneme geçişte ciddi etkisi olan ve modern Batı felsefesindeki tartışmaların merkezinde yer alan bu teori, felsefe tarihini anlamada kritik öneme sahip olmasına rağmen günümüzdeki anlatılarda neredeyse hiç geçmez. Etkin nedenselliği yalnızca Tanrı’nın kudretine veren, ancak yaratmayı belli bir düzen içinde vesile nedenlerle açıklayan vesilecilik, Batı’da Augustine’e kadar geri götürülebilir. İslam düşüncesinde özellikle kelâmcılar tarafından geliştirilmiş ve İbn Rüşd, Musa b. Meymûn, Aquinas gibi figürlerce Avrupa’ya aktarılmıştır. Descartes’ın metafiziğinde izlerine rastlanan bu teori, Malebranche, Geulincx ve Cordemoy tarafından sistematik hâle getirilmiştir. Malebranche’ın etkisiyle Berkeley, Hume, Jonathan Edwards, Leibniz, Locke ve Fontenelle gibi filozoflar vesilecilikten etkilenmiş ve bu teoriye getirdikleri eleştirilerle kendi görüşlerini geliştirmişlerdir.

Vesilecilik üzerine hazırladığımız derlemenin ikinci cildi, vesileciliğin Batı felsefesinde göz ardı edilen önemini açığa çıkaran temel metinleri içermekte ve yeni bir felsefe tarihi yazımının gerekliliğine işaret etmektedir.